De circulaire toekomst, hoe ziet die eruit? Iedereen heeft er een mond vol van, maar wat bedoelen we nou eigenlijk? Tegen welke uitdagingen loopt Boschgaard nu aan, en wat leren we ervan?
Zoals we in een vorig artikel al vertelden zoeken wij circulariteit niet in nu nieuwe bouwmaterialen maken die over tig jaar misschien opnieuw toepasbaar of upcyclebaar zijn. Waarom die circulariteit uitstellen? We kunnen nu ook al proberen te werken met hergebruikte of anderszins afgedankte materialen. Wat ons betreft niet meer dan logisch. Wij noemen dit ook wel directe circulariteit. Ondanks dat het zo logisch lijkt zien wij nog wel een aantal verbeterpunten, om bouwen met hergebruik beter haalbaar te maken.
Allereerst een heel basaal punt: bewust slopen. Of eigenlijk demonteren. Veel slopers doen dit al, maar nog veel te veel gebouwen worden eigenlijk rücksichtslos met de grijper in puinpoeier geknepen. Zo stonden we bij de oude basisschool ‘t Boschveld de nog prima bruikbare balken letterlijk tussen het puin uit te sleuren. En hebben we al een hoop potentiële bouwmaterialen aan de neus voorbij zien gaan omdat ze al in de container lagen.
Kortom: het moet gewoonte worden om uit te gaan van de waarde van bruikbare materialen in een slooppand. Niet zo zeer de financiele waarde, maar gewoon van de waarde van de grondstoffen en energie die erin zitten. Als er al volledig gesloopt moet worden, dan lijkt het ons erg belangrijk dat we zo min mogelijk spullen verspillen.
Over dat volledig slopen gesproken: bij Boschgaard laten we ook zien dat dat niet hoeft. Elk normaal project had de boel plat gebulldozerd, de fundering uit de grond getrokken, en was met een schone lei begonnen. Wij niet! Samen met architect Superuse besloten we het ontwerp te baseren op de bestaande situatie, en uit te gaan van zo min mogelijk sloop.
En dat ontwerp is op meer manieren bijzonder. Om te bouwen met hergebruikte materialen is namelijk een dynamisch ontwerp nodig. Dus geen strak stramien waar alle materialen zich maar naar moeten voegen, maar andersom: een ontwerp in grote lijnen, en hoe meer bouwmaterialen we ‘oogsten’, hoe duidelijker het eindplaatje wordt.
Een voorbeeld: we hadden al een akkoord van welstand, maar toen vonden we de dakspanten die uit de sloop van de bieb in Sint-Michielsgestel kwamen. Die zijn supermooi, maar de dakhoek is anders dan het ontwerp wat bij welstand over tafel was gegaan. ‘Jammer joh’, zou je zeggen. Maar nee: de tekeningen werden aangepast, en terug naar het gemeentehuis! Kost tijd, kost misschien ook wat geld, maar de waarde van die dikke houten dakspanten wordt bewaard!
Verder merkten we in het eerdere stuk al op dat opslagruimte een bottleneck is. Natuurlijk zou het ideaal zijn om sloop en bouw zo op elkaar af te stemmen dat er geen opslag nodig is. Maar bij verreweg de meeste materialen is dat natuurlijk een onhaalbare kaart. Daarom is het broodnodig dat we gaan organiseren dat die circulaire spullen ook ergens gestald kunnen worden.
Dat kan commercieel, daar zijn al een aantal partijen druk mee, maar wat ons betreft is hier ook een rol te zien voor gemeenten en sociale werkplaatsen. In Den Bosch zou bijvoorbeeld , als je het ons vraagt een sociale werkplaats een goeie potentiële partij zijn om dit te organiseren. Opslag, logistiek, maar bijvoorbeeld ook het ontspijkeren van balken en andere manieren van gebruiksklaar maken van materialen.
Dat kozijn dat wij nu gaan hergebruiken, daar is toen het nieuw was al BTW over betaald. Toch zit er nu wéér BTW op.
Ook financieel zien we verbetermogelijkheden. Dat kozijn dat wij nu gaan gebruiken, daar is ooit al BTW over betaald, toen het nieuw was. Toch zit er nu wéér BTW op. Het zou, denken wij, goed zijn om de BTW af te schaffen / te verleggen voor circulaire, of toch zeker voor hergebruikte, bouwstoffen. Met dat geld zouden de kosten van demontage, opslag en voorbewerking gedekt kunnen worden.
Tenslotte gaat dit alles natuurlijk over grote schaal. Maar ook op kleine schaal kunnen we een hoop doen. Als je een schuurtje wil bouwen heb je geen 500 balken van een specifieke maat nodig, of pallets underlayment. Het zou tof zijn dat als je van een verbouwing wat overhoudt, een paar balken, een doos tegels, de oude badkuip, dat er dan een plek in je buurt of stad is waar je dat naartoe kunt brengen. Waar andere mensen het dan weer kunnen vinden, en kunnen gebruiken. Een tweedehands bouwmarkt eigenlijk, zoals bijvoorbeeld Buurman die ondertussen al op drie locaties een vestiging hebben.
Nouja, afsluitend: die circulaire toekomst heeft nog wat werk nodig. De manier van slopen, de manier van ontwerpen en bouwen, de opslag en het financiële plaatje, er zijn nog een hoop uitdagingen. Uitdagingen die we keihard aangaan, want eerlijk bekeken is bouwen met hergebruik gewoon de duurzaamste keuze die we kunnen maken.